Zelfmoord of moord? Vincent van Gogh overleed vandaag 130 jaar geleden

Het is vandaag precies 130 jaar geleden dat Vincent van Gogh op 37-jarige leeftijd overleed in Auvers-sur-Oise, een dorp ten noordwesten van Parijs. Twee dagen eerder had de schilder zichzelf met een pistool in de borst geschoten. Tenminste, dat is de officiële versie van de gebeurtenis. Maar er is nooit een pistool gevonden en de schotwond zat op een vreemde plek. Was het zelfmoord of moord? 

Kunstenaarskolonie 

Na mislukte carrières als kunsthandelaar en dominee besluit Van Gogh pas op zijn 27^ste om te gaan schilderen. Zijn vroege werk, zoals bijvoorbeeld De Aardappeleters, staat bekend om de grauwe verbeelding van het armoedige boerenleven in zijn geboortestreek Brabant. Het latere werk – dat hij in feite slechts drie jaar later begon te schilderen- is een uitbundige kleurenuitbarsting, geïnspireerd door impressionistische schilders waarmee hij in Frankrijk in kennismaakte. Toch komen al die intense, kleurrijke doeken uit de duisterste periode van het leven van de schilder. Van Gogh vestigt zich in 1888 in de plaats Arles in Zuid-Frankrijk. Hij woont er in het ‘Gele huis’, beroemd geworden door het gelijknamige schilderij. Van Gogh is van plan er een kunstenaarskolonie te stichten. Dat schrijft hij aan zijn broer Theo, een succesvol kunsthandelaar in Parijs.   

Paul Gauguin
Van Gogh nodigt verschillende kunstenaars uit om bij hem in Arles te komen wonen en werken. Aanvankelijk is daar niet veel enthousiasme voor, maar dan dient in oktober 1888 vriend en collega Paul Gauguin zich aan als eerste gast in het gele huis. De negen weken die de mannen samen doorbrachten was voor hen beiden een productieve tijd. Gauguin schilderde 21 canvassen, terwijl Vincent er maar liefst 36 produceerde. Maar volgens kunsthistorici die onderzoek deden naar die periode, was het bezoek verder geen succes. De sfeer was gespannen en al snel kregen de twee knallende ruzies. De reden daarvoor is nooit duidelijk geworden. Sommige onderzoekers zoeken de twist in een verschil van inzichten op het gebied van de schilderkunst, volgens anderen waren beide mannen verliefd op de bazin van een café in Arles en vlogen ze elkaar uit jaloezie in de haren.   

Oor

In zijn latere memoires beschrijft Gauguin precies hoe het zo beroemd geworden incident, waarbij Vincent zijn oor afsneed, plaatsvond. Hij schrijft: ‘Ik was bijna de Place Victor Hugo overgestoken, toen ik de zo herkenbare voetstappen van Vincent achter mij hoorde. Ik draaide me om en op dat moment stormde Vincent me tegemoet met een opengeklapt scheermes in zijn hand. Ik moet hem zo strak hebben aangekeken dat hij zijn hoofd boog en naar huis rende’. Gauguin was zo van slag dat hij een hotelkamer nam en pas de volgende ochtend naar huis terugging. Daar trof hij de politie aan en hoorde hij dat Vincent zijn oor had afgesneden. Gauguin vertrok onmiddellijk richting Parijs en Van Gogh werd opgenomen in het plaatselijke ziekenhuis. Daar dacht men aanvankelijk dat hij last had van een vorm van epilepsie, veroorzaakt door het drinken van te veel koffie en alcohol en te weinig eten. Later stelde men deze diagnose bij en raadde men Vincent aan zichzelf op te laten nemen in een psychiatrische instelling.   

Zelfmoord of moord? 

In april 1889 begreep Van Gogh dat hij zich moest laten behandelen en liet zich opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis in Saint-Rémy. De behandeling daar bestond voornamelijk uit het nemen van hete en koude baden. Na een verblijf van een jaar verliet hij het ziekenhuis en vestigde zich in Auvers, een dorp bij Parijs. Broer Theo zorgde ervoor dat een plaatselijke arts zich over hem ontfermde. Maar Vincent bleef psychotische aanvallen hebben en schoot zichzelf, naar verluidt, op 27 juli 1890 een kogel in de borst. Twee dagen later stierf hij aan een wondinfectie. In de afgelopen 130 jaar doken steeds meer theorieën op die in de richting van een moord wijzen. Onderzoekers wijzen op het feit dat er nooit een pistool is gevonden bij Vincents lichaam. Daar komt bij dat in een medisch rapport staat vermeld dat de kogel van minstens vijf meter afgevuurd moet zijn. Verder staat vast dat het pistool van schuin boven de linkerborst werd afgevuurd, wat een onwaarschijnlijke positie is voor een rechtshandige. In het boek ‘Van Gogh: The Life’ uit 2011 suggereren onderzoekers dat het dodelijke schot moet zijn gelost tijdens een onduidelijk voorval met een groepje opgeschoten jongens die Van Gogh al dagen hinderlijk volgden. De oudste van hen zou een pistool hebben gehad dat per ongeluk afging en de schilder in de borst trof. Werd een van de grootste schilders na een triest leven per ongeluk vermoord?

We zullen het wel nooit weten.   

Geniet hier nog eens van ‘Starry Starry Night’ van Don McLean, de prachtige song over Vincents