Ongemakkelijke tentoonstelling: Design van het Derde Rijk
In Design Museum Den Bosch loopt tot 20 januari 2020 een zowel opzienbarende als ongemakkelijke tentoonstelling. ‘Design van het Derde Rijk’ toont de grote bijdrage van vormgeving aan de ontwikkeling en verspreiding van de kwaadaardige nazi-ideologie.
Waarom?
Vormgeving wordt over het algemeen gezien als een bijdrage aan een betere wereld en een beter bestaan. Onze woningen worden dankzij design steeds mooier, we rijden in steeds fraaiere auto’s, design maakt onze kleding (en dus ons) steeds aantrekkelijker. Waarom dan een tentoonstelling wijden aan zaken die het ultieme kwaad juist uitdroegen?
Design Museum Den Bosch zegt van zichzelf een ‘museum met een kritische opstelling’ te zijn. Vindt dat als je volmondig ‘dit nooit weer’ wilt kunnen zeggen je de moeite moet nemen om te analyseren hoe de processen van het beïnvloeden van burgers destijds werkten.
Tegenstellingen
De nationaal-socialisten waren meesters in het inzetten van vormgeving om hun doel te bereiken, maar waren in hun denken en doen ook tegenstrijdig. Ze steunden op een bedachte geschiedenis, maar waren tegelijkertijd fanatiek gericht op de toekomst. Ze waren vervuld van romantiek, maar ook geobsedeerd door moderne technologie. Naar buiten toe liet het nazisme een verleidelijk beeld zien van voorspoed en zorgeloos vertier, terwijl in 1933 al de eerste concentratiekampen werden neergezet. De tentoonstelling is ingericht aan de hand van deze tegenstellingen.
Te zien
Deze tegenstellingen worden getoond in een ruime selectie objecten uit Nederlandse en Duitse musea en verzamelingen. Zo zijn er architectuurelementen en meubels te zien uit het Haus der Deutschen Kunst en de Rijkskanselarij. De ontwerpen tonen hoe de nazi’s teruggrepen op de classicistische vormgeving als machtsvertoon en symbool voor een nieuwe Duitse cultuur. De vele tijdschriften die opgenomen zijn in de tentoonstelling geven een beeld van het ver doorgevoerde doelgroepenbeleid van de nazi’s. Van moeders tot soldaten, van jonge meisjes tot internationale bezoekers, iedereen werd op de eigen manier aangesproken. De instructieboeken van de SS laten zien hoe precies ieder onderdeel van de beeldvorming rond de nazi’s werd ontworpen. Bij de massabijeenkomsten werd niets aan het toeval over gelaten.
Natuurlijk ontbreken de Volkswagen Kever, de Olympische Spelen in 1936, de swastika en de films van Leni Riefenstahl niet op de tentoonstelling.
Publieksprogramma
Bij de tentoonstelling is er een uitgebreid publieksprogramma, met activiteiten voor alle doelgroepen. Ieder programmaonderdeel start vanuit informeren, beschouwen en analyseren en leidt middels dialoog tot meer kennis en begrip van deze historische periode, van design en de hedendaagse werking van vormgeving. Een audiotour en getrainde medewerkers begeleiden de individuele bezoekers, daarnaast zijn er bijeenkomsten voor specifieke bezoekersgroepen en een symposium voor museumprofessionals. Voor families is er een speciale route door de tentoonstelling, waarin intergenerationeel leren en dialoog centraal staan. Voor scholieren en studenten zijn museumlessen ontwikkeld rond de thema’s ‘schuldig design’ en ‘wij en zij, kind in de oorlog’. Op zondagen zijn er thematische colleges waar telkens vanuit een specifiek object of historisch moment een breder verhaal wordt verteld over nazidesign en -geschiedenis. De tentoonstelling is onderdeel van de activiteiten rond 75 jaar bevrijding van de gemeente ‘s-Hertogenbosch. In het kader hiervan vindt een aantal lezingen en een speciale rondleiding door de stad plaats. De tentoonstelling participeert in de herdenking van 75 jaar bevrijding van Den Bosch.
Reactie Duitse media
Media bij onze Oosterburen zijn niet enthousiast over deze tentoonstelling. Bild-Zeitung keurt Design van het Derde Rijk ronduit af. ‘Alsof het terreurregime dat de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog heeft veroorzaakt, een club verfijnde geesten was’ schrijft een geschokte journalist.
Die Welt vindt de expositie een waagstuk dat kan ontaarden in een griezelkabinet. Volgens de journalist die Design van het Derde Rijk bezocht ontbreken ook veel belangrijk verklaringen. Der Spiegel wijst de conservator van de expositie op het feit dat de tentoongestelde voorwerpen heel veel mensen pijn zullen doen.
Kaartjes voor Design van het Derde Rijk kunnen alleen via de website van het museum worden gekocht.
