Puch of buikschuiver. Welke had jij?
Vooral in de jaren ’60 lieten jongens met de keuze van hun brommer zien wie ze waren. Je had jongens die kozen voor een Puch met een hoog stuur, zweefzadel en ‘potje’ uitlaat. Aan de andere kant had je jongens die het liefst rondscheurden op een Duitse of Italiaanse snelle brommer die meer weghad van een motorfiets. Zeker als dat apparaat ook nog eens ‘opgevoerd’ was. Welke had jij?
Puch
Wat velen van ons die op zo’n hippe Puch met hoog stuur reden niet wisten, was dat de maker van de Puch al in 1899 begon met fietsen te maken. Die maker was de Sloveen Johann Puch. Terwijl de fietsenfabriek gewoon doordraaide, begon Puch in 1903 een nieuwe fabriek waar hij viertaktmotoren begon te bouwen. In 1909 fuseerde hij met Austro-Daimler, dat banden had met de auto-industrie. De productie van auto’s werd zo belangrijk dat Puch al zijn andere werkzaamheden stopte.
In 1923 werd een Italiaanse constructeur aangetrokken die zulke succesvolle motorfietsen ontwierp en bouwde dat de autoproductie weer werd gestopt en Puch volledig overging tot de productie van motoren. Puch werd succesvol in het bouwen van motorcross motoren, endurance motoren en lichtere bromfietsen.
In 1938, toen Oostenrijk bij Duitsland werd ingelijfd, werd de Puchfabriek opgeslokt door ‘Reichswerke Hermann Göring’, een industrieel conglomeraat van de Nazi's, dat onder supervisie van de toenmalige minister Göring stond. Het is onbekend wat Johann Puch hier zelf van vond.
In Nederland is Puch vooral bekend door de typische bromfietsen. Het oorspronkelijke model was de MS 50, die in 1954 in Nederland verscheen en later de naam Baby Puch kreeg vanwege onder meer de kleine benzinetank. Deze bromfiets was zeer modern voor die tijd met onder andere telescoopvering en een motor met geforceerde koeling. Hij kostte 650 gulden en dat was veel geld. Dit model had een gemakkelijke lage instap voor rokdraagsters. Omdat het economisch steeds beter ging, werd de bromfiets voor steeds meer jongeren bereikbaar. Het waren de 'Kikkers', Haagse nozems, die als eersten begrepen dat deze Puch 'damesbromfiets' met enige aanpassingen ook dienst kon doen voor mannen. Vergelijkbaar met de Mods in Engeland, die de scooter boven de motor verkozen, daagden zij de rockers op hun stoere 'mannenbromfietsen' uit. De beatcultuur groeide snel. Bij de eerste officiële Puchrally op 5 mei 1962 van R.S. Stokvis, de Nederlandse importeur, waren al ongeveer zevenhonderd Puch bromfietsen aanwezig, vele met aangepast stuur, de berijders vaak gekleed in de typische groene parka. De opmars van de Puch begon in 'beatstad' Den Haag, en verspreidde zich als een olievlek over Nederland. Stokvis speelde hierop in en introduceerde het model Skyrider met hoog stuur, de kikkervormige koplamp en de gereedschapstrommels aan het achterspatbord. De koplamp en de kastjes werden door sommigen, vooral in de regio Den Haag, als ouderwets gezien en er snel af gesloopt.
De Puch werd het cultmerk van artistiekelingen en liefhebbers van beatmuziek onder de middelbare scholieren.
Buikschuivers
De zogenaamde ‘vetkuiven’ (zie ons andere artikel) waren over het algemeen technischer aangelegd en waren goed in het ‘opvoeren’, dat is het sneller laten rijden, van bromfietsen. Zij kozen voor merken als Zündapp en Kreidler en ook wel Italiaanse merken als Benelli en Lambretta.
De fabriek die de Kreidler bouwde was Kreidler Fahrzeugbau, Stuttgart, later Kreidler-Werke GmbH, Fahrzeugwerke, Stuttgart-Kornwestheim.
Het bedrijf werd in 1888 opgericht door Anton Kreidler, voor de productie van telegraafdraad, elektrische kabels en halffabricaten. Pas in 1950 bouwde Kreidler de eerste bromfietsen. Deze machines hadden zonder uitzondering een 50cc-tweetaktmotor, vaak met liggende cilinder. In 1956 verscheen ook een scooter. In 1957 kwam de beroemde Kreidler Florett bromfiets op de markt. Dit model, dat eigenlijk als lichte motorfiets werd uitgebracht zou een groot succes worden en was steevast een van de brommers waar vetkuiven voor kozen. Zelfs toen het met de bromfietsmarkt bergafwaarts ging, groeide Kreidler. In 1987 werd Kreidler failliet verklaard. Sinds enkele jaren heeft Jelle Hofma in Jubbega een Kreidlermuseum waar bijna alle types Kreidlers die op de Nederlandse weg hebben gereden tentoon worden gesteld.
Zündapp werd in 1919 opgericht in Neurenberg. De fabriek produceerde in eerste instantie motorfietsen die concurreerden met de merken DKW en BMW.
In aanloop tot de Tweede Wereldoorlog kreeg Zündapp goede relaties met de Nazi’s en bouwde een aantal modellen die geschikt waren voor militair gebruik. Ook werden startmotoren voor vliegtuigen gemaakt.
In de jaren ’40 voegt Zündapp een pikzwarte bladzijde toe aan haar biografie. Opdrachten van het Nazi-regime stroomden binnen en om de productie in stand te kunnen houden, werden krijgsgevangenen ingezet als dwangarbeiders. Aan het eind van de oorlog werden de fabrieken van Zündapp grotendeels verwoest door bommen van de Geallieerden.
In 1950 opende men een nieuwe fabriek in München waar naaimachines werden gebouwd, want daar was gezien de grote schaarste aan kleding veel behoefte aan.
Later werden er naast motoren ook allerlei gereedschappen en zelfs een buitenboordmotor gebouwd. De Zündapp Janus, een dwergauto, mislukte.
In 1962 verscheen de Zündapp KS 50, de brommer die in Nederland zo populair zou worden. De populairste uitvoering was de KS 50 Sport, het type 517, waarvan ook een crossversie gemaakt werd.
Om extra omzet te genereren ging Zündapp in de jaren ’70 ook grasmaaiers produceren, maar dat werd geen groot succes.
In 1984, toen de markt voor lichte motorfietsen en brommers volledig was overgenomen door Japanse concurrenten, verkocht de kleinzoon van de oprichter van het bedrijf alle machines en bouwtekeningen aan een Chinees bedrijf.
