Haalt deze Gouwe Ouwe de 100?

We kunnen HEMA rustig een Gouwe Ouwe van het Nederlandse straatbeeld noemen. Maar HEMA heeft het op dit moment niet makkelijk. Dat komt deels door corona maar vooral door de regelmatige wisseling van eigenaren (lees: buitenlandse beleggings-maatschappijen). Die hebben het bedrijf leeg getrokken en opgezadeld met honderden miljoenen aan schuld en hoge rente op leningen. Het is te hopen dat deze authentiek-Nederlandse Gouwe Ouwe in 2026 haar honderdjarig bestaan nog kan meemaken.

Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam

De Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam, afgekort tot H.E.M.A., werd in 1926 opgericht door Leo Meyer en Arthur Isaac, de twee directeuren van De Bijenkorf. De heren hadden het idee om, naast hun chique warenhuis op de Dam, een zaak te beginnen waar ‘de gewone man’ degelijke en vooral betaalbare spullen kon vinden. Het eerste filiaal opende op 4 november 1926 haar deuren aan de Kalverstraat 170 in Amsterdam. Twee dagen later al opende het tweede filiaal in de Oude Hoogstraat.

‘Hier Eet Men Afval’

Het concept van een extra goedkoop warenhuis was niet uniek. Meyer en Isaac hadden het gekopieerd van de Woolworths-winkels in de Verenigde Staten. In deze winkels was alles te koop voor 5 en 10 dollarcenten. De H.E.M.A bood haar waren aan voor de eenheidsprijzen 25 en 50 cent. In 1928 werd het prijzenaanbod uitgebreid met 10 cent, 75 cent en een gulden. Een verschil van de H.E.M.A. met andere warenhuizen was dat er bij ieder artikel slechts één keuze was. Door de lage eenheidsprijzen werd de winkel lange tijd gezien als 'armeluiswinkel'. Beter gesitueerden wilden lang niet in een H.E.M.A. gezien worden. De afkorting H.E.M.A. werd door hen verbasterd tot 'Hier Eet Men Afval'.

Na de oorlog

Na 1945 verloor de H.E.M.A. het woordje ‘de’ (ook al hebben nog steeds veel mensen het tegenwoordig over ‘de HEMA’) en verdwenen de puntjes in de naam. HEMA liet het principe van eenheidsprijzen los en werd in de jaren ’50 een van de eerste franchiseorganisaties van Nederland. In 1969 werd de psychologische barrière van prijzen boven de 100 gulden overschreden. Dat was nog een heel gedoe, want alle kassa’s in de filialen telden maar tot 99 gulden en moesten stuk voor stuk worden aangepast.

Rookworst

De verkoop van de inmiddels beroemde halve warme rookworsten begon in 1936 in het filiaal aan de Nieuwendijk in Amsterdam. Er waren al wel eerder worsten te koop, maar die werden koud aangeboden. De warme HEMA-worst hebben we te danken aan een foutje. De filiaalhouder had per ongeluk 10.000 worsten besteld in plaats van 1.000 en besloot ze op te warmen en als snack te verkopen aan het winkelend publiek. Andere filialen namen dit snel populair wordende idee over. Tijdens een staking bij Unilever in oktober 2007 bleek dat de HEMA-rookworst wordt gemaakt door Unilever in Oss, in dezelfde fabriek als waar de Unox-rookworst vandaan komt. Maar de receptuur van de HEMA-worst is uniek. De worsten worden ambachtelijk bereid en 7 uur gerookt boven een vuur van beuken- en eikenhout. Per jaar worden er maar liefst zo’n 10 miljoen van verkocht. Van die andere populaire HEMA-lekkernij, de tompoes, gaan er jaarlijks zo’n 7 miljoen over de toonbank.

Buitenland

Begin jaren ‘90 opende HEMA de eerste winkels in België. De doorbraak daar kwam in 1997, toen er in één keer twintig nieuwe vestigingen, vooral in omgevormde vroegere Sarma-warenhuizen werden geopend. Hierna werden er ook vestigingen in Duitsland en in Luxemburg geopend. In Frankrijk werkt HEMA sinds 2006 op kleine schaal samen met de hypermarktketen Auchan onder de naam ‘Little Extra’. Daarnaast opende HEMA in 2009 haar eerste echte filiaal in Frankrijk in de Parijse voorstad Créteil. Momenteel zijn er 75 filialen in Frankrijk. Maar HEMA vind je ook in Spanje, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk en Dubai.

Zwarte Piet

Op 26 augustus 2014 besloot het bedrijf geen afbeeldingen van Zwarte Piet meer te gebruiken in het Sinterklaas-assortiment. Dit leidde tot verontwaardigde reacties, waarop het bedrijf liet weten de maatschappelijke discussie te volgen en eventuele regelgeving te zullen respecteren. Ook het afschaffen van het verschil tussen de benaming van jongens- en meisjeskleding leidde tot negatieve berichtgeving in de media. 

'El HEMA'

Van 24 augustus 2007 tot 6 januari 2008 bestond er ook een Arabische HEMA-variant of parodie, namelijk 'El HEMA' Het betrof hier een kunstproject van de culturele instelling Mediamatic. Typisch Nederlandse producten zoals de rookworst en chocoladeletters werden in een aangepaste versie tentoongesteld. HEMA zelf was hier aanvankelijk niet erg blij mee. Maar mogelijk werd de directie door het project tóch op een idee gebracht, want in de jaren 2009-2011 werd tegen het einde van de Ramadan een Suikerfeestcollectie aangeboden, die bestond uit lekkernijen als dadels en Turks Fruit en verschillende producten met Arabische motieven.

'Koop de HEMA'

Om te voorkomen dat HEMA opnieuw in handen valt van roofzuchtige beleggers óf de deuren helemaal moet sluiten, hebben werknemers, klanten en fans van HEMA het initiatief ‘Koop de HEMA’ (merkwaardig genoeg dan weer wél met dat woordje ‘de’) opgezet. Het idee is om van HEMA een coöperatie te maken die mede-eigendom is van iedereen die een (klein) bedrag inlegt. Kijk voor meer informatie op: https://koopdehema.nl/