De slang om de nek – de stropdas

Eigenlijk is het geen echte gouwe ouwe, want er zijn natuurlijk nog mannen genoeg die ‘de slang om de nek’ dragen. Dat is hoe Prins Claus het kledingstuk in 1998 noemde toen hij tijdens een toespraak het kledingstuk losknoopte en met een zwierige zwaai de zaal in mikte. De binnenlandse en buitenlandse pers doopte het gebeuren de volgende ochtend meteen een koninklijke ‘Stroptease’. Ook voor velen is de stropdas tegenwoordig een ouderwets verschijnsel. En dat klopt, want de Romeinen droegen ‘m al.

Stembanden warm houden

De dragers van de voorloper van de moderne stropdas waren de senatoren in het oude Rome. Zij droegen zogenaamde Fascalia om hun stembanden warm te houden. Een politiek betoog voeren zonder stemversterkende instrumenten in de grote Senaatszaal was namelijk erg belastend voor de stembanden. Omdat de senatoren deze Fascalia droegen werd het gezien als een symbool van status en macht. Aangezien de Romeinse generaals niet achter konden blijven in hun machtsvertoon, namen deze het kledingstuk op als onderdeel van hun uniform.  Sommige generaals dienden in het deel van het Romeinse rijk dat we tegenwoordig als Kroatië kennen. Daar heeft de Fascalia een dusdanige indruk achtergelaten dat Kroatische huurlingen ook dergelijke shawls gingen dragen. Net als bij de Romeinse soldaten, werd dit door Kroatische huurlingen gebruikt om bloed en zweet mee af te vegen maar ook om de neus mee te snuiten.

Cravate

Op een gegeven moment werd het in Kroatië gebruikelijk dat een vrouw die afscheid moest nemen van haar geliefde, hem haar sjaal meegaf als hij naar de oorlog vertrok. De huurling strikte deze sjaal om zijn nek. In enkele landen zouden de woorden Krawatte (Duitsland), Cravate (Frankrijk) en meer gelijkklinkende woorden aan de Kroatische huursoldaten herinneren die rond 1630 in dienst waren van het leger van Lodewijk XIII van Frankrijk.   Deze Kroaten baarden opzien in Parijs met hun rond de nek geknoopte halsdoeken. De Kroaat werd vervolgens een begrip in de modewereld. Koning Charles II introduceerde de cravate vervolgens in Engeland en zijn koloniën.

Zelfbinder

In de 18e eeuw werd de cravate, weer op initiatief van soldaten, een aantal keren strak om de nek gebonden en achter in de nek vastgezet met een speld. Dit was voor de soldaten meer praktisch. Het staat bekend als de stock of zelfbinder. Al gauw werd dit ook overgenomen door de aristocratie. Die voegde er een jabot (slabbetje) van kant aan toe en een strik die vanuit de nek om een staart in het haar werd geknoopt, een zogenaamde solitaire. De cravate werd aan het einde van de 18e eeuw een in het oog springend modestuk. In 1760 kwam in Engeland de Macaroni's op, een modeverschijnsel waarbij de cravate als een enorme strik werd vastgemaakt.

Four-in-hand

Rond 1850, het Victoriaanse tijdperk, wordt de mode ingetogener. De jasjes worden hoger dichtgeknoopt en de cravate heeft geen ruimte meer om uitbundig te worden getoond. Ook de gewone man heeft geen tijd meer om er een tijdlang over te doen om een cravate te knopen. Er blijven enkele meer eenvoudige knopen over. De vlinderdas, de Ascot en de Four-in-hand, onze huidige das en wat wij later als een knoopmethode zijn gaan zien zijn de meest voorkomende. Doordat ook het boordje van het hemd eind 19e eeuw werd omgeslagen, werd de Four-in-hand de meest populaire stropdas. Deze Four-in-hand was toen nog een rechte stugge reep stof die meer gevouwen dan geknoopt werd. Het werd voornamelijk op zijn plaats gehouden door de dasspeld. In 1926 werd de das zoals deze in de huidige vorm bekend is, geboren. In de jaren ’80 en ’90 wordt de stropdas al minder serieus genomen en verschijnen er kitschachtige dassen met grappige afbeeldingen zoals stripfiguurtjes.