Op z’n ‘konijns’ kussen - Vreemde Kersttradities uit de Victoriaanse tijd

Vóór het Victoriaanse tijdperk werd Kerstmis in de meeste landen slechts minimaal gevierd. Pas onder het bewind van Koningin Victoria en haar Duitse echtgenoot Koning Albert, werd Kerstmis de echt feestelijke viering die we vandaag de dag kennen. Het is dan ook aan het Victoriaanse tijdperk te danken dat de meeste van onze geliefde kersttradities, zoals kerstkaarten, cadeaus en tweede kerstdag, populair zijn. Het Victoriaanse tijdperk was echter ook verantwoordelijk voor een paar wat vreemdere tradities.

Rare gezelschapsspelletjes  

De Victorianen hielden erg van amusement en gezelschapsspelen en er was geen betere tijd voor dan Kerstmis. Soms waren deze spelen echter ronduit gevaarlijk en roekeloos. Neem bijvoorbeeld Leeuwenbek. Bij dit spel werden een heleboel rozijnen in een kom met rum gedaan en vervolgens werd de rum in brand gestoken. Het spel was om de rozijnen uit de kom te grissen en ze op te eten terwijl ze nog in brand stonden. Wie verloor moest vaak als ‘straf’ een ander kussen. De vreemdste manier was ‘op z’n konijns’, waarbij een heer en een dame elk een punt van een katoenen lap in de mond namen en dan langzaam de doek naar binnen hapten totdat hun lippen elkaar raakten.  

Griezelige kerstkaarten  

In het Victoriaanse tijdperk vond de creatie van de allereerste kerstkaart plaats, die werd ontworpen door John Callcott Horsley, een Engelse schilder, op verzoek van zijn rijke vriend, Sir Henry Cole. De kerstkaart was aanvankelijk geen succes en werd zelfs afgekeurd door drankbestrijders, die vreesden dat de aanwezigheid van drank in verschillende kaartontwerpen dronkenschap zou aanmoedigen. Niettemin werden kerstkaarten een jaar later razend populair. Maar er waren ook veel griezelige kerstkaarten met vreemde afbeeldingen zoals sinistere clowns die politieagenten met roodgloeiende poken in hun billen prikten, reusachtige moordwespen die kinderen achtervolgden en gokkende apen.  

De glazen augurk  

Een glazen kerstbal in de vorm van een augurk werd vaak in de Victoriaanse kerstboom verstopt. Op kerstdag kreeg de vinder van de glazen augurk een speciaal geschenk of mocht hij/zij zijn/haar geschenk als eerste openmaken. Er wordt gezegd dat de traditie van de glazen augurk zijn oorsprong vindt in een middeleeuws verhaal over twee Spaanse jongens die met Kerstmis naar huis reisden. Op weg naar huis, moe en uitgeput van het reizen, stopten de kinderen bij een herberg voor een goede nachtrust. De herbergier was echter een boosaardige man: hij stal de bezittingen van de jongens en stopte ze in een augurkvat. Gelukkig voor de jongens kwam de Kerstman langs bij de herberg en redde hen.  

De ganzenverenboom  

Een verzameling groen geverfde ganzenveren versierd met kleine ornamenten was de eerste kunstmatige Duitse, en later Victoriaanse, kerstboom. Veren van zwanen, kalkoenen veren, en struisvogelveren werden ook gebruikt. Deze eigenaardige kerstbomen werden voor het eerst naar Amerika gebracht door Duitse immigranten die in hun geboorteland moeilijk dennenbomen konden vinden als gevolg van ontbossing. Er werden zelfs wetten uitgevaardigd om mensen te verbieden meer dan één kerstboom te hebben, om te voorkomen dat de dennenpopulatie te veel zou worden aangetast.  

Ganzenclubs  

Hoewel het middelpunt van een kerstdiner in Victoriaans Engeland gewoonlijk een gans was, verdienden de meeste mensen slechts een paar shilling per week en waren ze veel te arm om zich dat te kunnen veroorloven. Voor arme arbeidersgezinnen die op het platteland woonden, was het gemakkelijker omdat boeren vaak een vogel of een stuk vlees aan hun arbeiders gaven als kerstbonus en landheren vaak maaltijden aan hun pachters gaven. Arme gezinnen die in steden woonden, hadden echter niet zulke mogelijkheden om een gratis kerstmaaltijd te krijgen. Daarom sloten zij zich vaak aan bij Ganzenclubs. Leden van deze eigenaardige club stortten een paar pence per week in de clubkas, die dan werd gebruikt voor de aankoop van een gans vlak voor Kerstmis. Zo kon iedereen, zelfs de armste gezinnen, genieten van een traditioneel kerstdiner. Vaak bleven de plaatselijke bakkers op kerstdag tot laat open en kookten de ganzen voor de armen.  

Kerstvoetbal  

In het Victoriaanse tijdperk, en zelfs tot in de jaren ‘50, was voetbal op eerste kerstdag een traditie die even belangrijk was als alle andere. In een tijdperk waarin er weinig amusementsmogelijkheden waren, leidde voetbal er vaak toe dat fans hun kerstdiner uitstelden om een wedstrijd bij te wonen. Belangrijke wedstrijden werden vaak zowel op eerste als op tweede kerstdag gespeeld. De allereerste voetbalcompetitiewedstrijd die op eerste kerstdag werd gespeeld was in 1889 tussen Preston North End en Aston Villa. Beide teams waren ongelooflijk sterk en er kwamen 9.000 mensen naar de wedstrijd kijken, voor die tijd een enorm publiek. Later, toen de wedstrijden op televisie werden uitgezonden, verdween deze traditie grotendeels.