Zou jij liegen voor je lief?

In alle hechte relaties wordt verwacht dat de partners elkaar zullen proberen te beschermen. Maar wat gebeurt er wanneer je partner zich op een manier gedraagt die jij afkeurt? Zou jij dan voor hem of haar liegen? Recent onderzoek laat zien wat de redenen zijn om oneerlijk gedrag van een partner te verdoezelen.

Moreel gedrag

Stel, je partner komt thuis met een verhaal dat je niet erg leuk vindt en dat een slechte indruk geeft van zijn of haar morele gedrag. Een voorbeeld: een winkelier heeft je partner een aanzienlijk lager bedrag in rekening gebracht dan op het prijskaartje van een duur product staat. In plaats van de winkelier hierop te wijzen, betaalde je partner het lagere bedrag en ging snel weg. Je voelt je ongemakkelijk omdat je vindt dat dit moreel gezien twijfelachtig gedrag was. Eigenlijk zou je het gekochte liever helemaal niet gebruiken, omdat het bezoedeld lijkt door deze misstap.  

Twee redenen

In de media kom je regelmatig nieuws over gevallen van omkoping, fraude en corruptie tegen. Zoals onderzocht door onderzoekers van de Universiteit van Koblenz-Landau zijn bij dergelijke gevallen regelmatig andere personen betrokken dan diegenen die de oorspronkelijke onethische daad hebben gepleegd. Dit zijn anderen die zwijgen of liegen om de oorspronkelijke overtreding te verdoezelen. Wat leidt tot dit moreel falen? Waarom liegen mensen om het gedrag van iemand anders te verhullen? Volgens de onderzoekers zijn er twee mogelijke redenen waarom mensen zouden besluiten een leugenaar te beschermen. De ene is gebaseerd op de wens om ervoor te zorgen dat de persoon in kwestie niet in een officieel probleem terechtkomt, zoals een aanklacht wegens een misdrijf of een boete. Deze ‘prosociale’ motivatie zou een rol kunnen spelen wanneer je de misstap van je partner niet meldt. De tweede reden om het immorele gedrag van iemand anders in de doofpot te stoppen, is dat je smeergeld aangeboden hebt gekregen, of een deel van de winst. Het is onwaarschijnlijk dat je partner je zal omkopen om je ervan te weerhouden het incident te melden, dus omkopen is waarschijnlijker wanneer de overtreder iemand anders is. In beide gevallen neemt je een actieve beslissing om het incident niet te melden, waardoor je medeplichtig wordt aan de daad.  

Niet willen liegen

Sommige mensen zullen echter niet willen liegen om een misstap van hun partner te verdoezelen, hoezeer ze de ander ook willen beschermen of er zelf beter van kunnen worden. Volgens het zogenaamde ‘HEXACO’-persoonlijkheidsmodel zouden deze mensen hoog scoren op de schaal ‘eerlijkheid-nederigheid’. Als je aan de positieve kant van deze schaal scoort, zou je er waarschijnlijk op staan dat je partner teruggaat naar de winkelier en de fout van het te weinig betalen voor het product opbiecht. Als hij of zij dat meteen doet, is het onwaarschijnlijk dat er strafrechtelijke stappen zullen worden ondernomen, aangezien het betalen van de lagere prijs over het algemeen wordt gezien als een ‘eerlijke fout’.  

Bespreekbaar maken

Het kan te laat zijn om het nog goed te maken met dat te goedkoop gekochte product. Maar deze situatie kan je wel de gelegenheid bieden om een diepgaande discussie met je partner te voeren over hoe je deze problemen in de toekomst kunt vermijden. Als je weet dat de deelnemers aan het Duitse onderzoek elkaar niet eens kenden, maar toch bereid waren om verkeerd gedrag in de doofpot te stoppen, dan zou het liegen voor de persoon waar je het meest om geeft in de wereld nog meer voor de hand liggen. Je wilt je partner beschermen en je wilt ook je relatie beschermen. Kortom, de beslissing om loyaal te blijven aan je partner kan soms botsen met je verlangen om eerlijk te zijn. Je kunt echter zowel je relatie als je integriteit behouden als je ook dit soort lastige zaken samen bespreekt en vooral afspreekt hoe jullie reageren als er ooit iets gebeurt waar een van jullie het om ethische redenen niet mee eens is.