Gaan we weer handen schudden na Corona?

De handdruk heeft een groot imagoprobleem. Lange tijd was het de meest gebruikte, veelzijdige, internationale groet, maar in maart 2020 werd hij abrupt verbannen toen de Covid-19 pandemie de wereld overspoelde. Maar is hij voorgoed verdwenen? Behoort hij tot het verleden? Of gaan we na Corona elkaar gewoon weer de hand schudden.

DNA

Op basis van verschillende bewijzen zijn onderzoekers tot de conclusie gekomen dat de handdruk niet alleen cultureel is, maar ook biologisch, hij zit als het ware geprogrameerd in ons DNA. David Attenborough heeft een verhaal verteld over een zoektocht naar paradijsvogels, in Nieuw-Guinea in 1957, waarbij hij in een potentieel hachelijke situatie verzeild raakte met een geïsoleerd levende stam. Ze vielen hem, zwaaiend met speren en messen, aan maar hij wist de gevaarlijke situatie op te lossen door gewoon zijn hand uit te steken en hen een ‘Goedemiddag’ te wensen. Ze pompten zijn hand op en neer. Deden zij Attenborough gewoon na of kenden zij het handen schudden zelf al?  

Neanderthalers

De antropoloog Irenäus Eibl-Eibesfeldt beschrijft dat hij in Nieuw-Guinea handen schudden aantrof bij stammen die pas zo'n zeven maanden eerder contact hadden gemaakt met de buitenwereld. De Kukukuku en Woitapmin stammen, en ook patrouillerende militairen, bevestigden hem dat zij altijd al handen hadden geschud en dat dit niet van na het contact kwam. Bovendien zijn er verslagen van handdrukken met nieuw gecontacteerde stammen op een heel andere geografische locatie, het Amazonegebied in de jaren ‘70. Er zijn dus vergelijkbare rapporteringen van twee verschillende plaatsen - die toevallig ook de twee plaatsen in de wereld zijn met het grootste aantal in isolatie levende stammen. Dit was voor deze antropoloog voldoende om te denken dat de handdruk wel eens veel ouder zou kunnen zijn dan we tot nu toe dachten. Schudden Neanderthalers elkaar de hand? De aanwezigheid van Neanderthaler DNA in onze eigen genomen is het bewijs dat Homo Sapiens zeker met hen paarde, dus een handdruk lijkt terug te gaan naar de Neanderthaler. Hoewel rots- en grotkunst bewijzen leveren van een obsessie voor handen bij de vroege Homo Sapiens, is er niets dat een echte handdruk in uitvoering afbeeldt. En toch heeft de handdruk waarschijnlijk een diepe evolutionaire geschiedenis en is hij via de tussensoort Neanderthaler overgebracht naar onze soort, Homo Sapiens.  

Chimpansees

Onze dichtst levende verwanten zijn de chimpansees en hun zustersoort de bonobo's. De primatoloog Dr. Cat Hobaiter was in staat aan te tonen dat chimpansees en bonobo's elkaar de hand schudden. Bij deze handdrukken overlappen de vingers van chimpansees en bonobo's elkaar, dus ‘vingers schudden’ is misschien een nauwkeuriger beschrijving, alhoewel overlappende handpalmen ook zijn waargenomen. En dat niet alleen: door nauwgezet observatiewerk kon Hobaiter aantonen dat de handdruk verband houdt met positieve sociale interacties. Hij leek te worden gebruikt in verschillende vriendschappelijke scenario's en bij sommige soorten begroetingen.  

Goed maken

Opmerkelijk is dat Hobaiter ook twee chimpansees beschrijft die hevig vechten en dan samenkomen om elkaar schaapachtig de hand te schudden. En zo blijkt dat de handdruk door onze naaste verwanten na een conflict wordt gebruikt om te zeggen ‘laten we het goedmaken’. De laatste gemeenschappelijke voorouder van chimpansees, bonobo's en Homo Sapiens leefde ongeveer 7 miljoen jaar geleden. Het is redelijk aan te nemen dat niet alleen zij handen schudden, maar ook alle nakomelingen van die voorouder, inclusief de Neanderthalers.  

Diep verankerd

Iets dat zo diep verankerd is in onze cultuur, biologie en DNA als de handdruk, zal waarschijnlijk niet snel verdwijnen. Dat wil niet zeggen dat het, na al dat elleboogjes en knokkels geven, in het begin wel weer wat vreemd aan zal voelen. Die eerste paar handdrukken die we na Covid doen, zullen gedenkwaardige zintuiglijke ervaringen zijn. Zoals gezegd, we hebben allerlei alternatieven geprobeerd, maar niets kan tippen aan elkaar eens goed de hand schudden. Wéér iets om naar uit te kijken!